Jak wspierać nastoletni mózg?

Z poprzedniego tekstu na blogu już wiesz, że burza hormonów to mit, a za zamiany w zachowaniu (i emocjach) kojarzonych z okresem dorastania odpowiada zmieniający się, nastoletni mózg.

Nie można więc mówić o wspieraniu dojrzewających dzieci ignorując ten najważniejszy ludzki organ. Amerykański profesor psychiatrii Daniel J. Siegel, autor książek „Burza w mózgu nastolatka”, „Psychowzroczność” i „Potęga obecności”, jako najważniejsze wsparcie, jakie rodzice mogą dać rozwijającemu się mózgowi jest… OBECNOŚĆ.

Ale po kolei. Głównym zadaniem dojrzewającego mózgu jest osiągnięcie integracji. Zintegrowany mózg oznacza równowagę emocjonalną, elastyczność, empatię i koncentrację. To głębsze, bardziej empatyczne i satysfakcjonujące relacje.

Mózg a style przywiązania

Dla Siegiela obecność jest charakterystycznym elementem bezpiecznego stylu przywiązania. W wielkim skrócie: style przywiązania opisują to, jak rodzaj tworzącej się od narodzin więzi pomiędzy dzieckiem a opiekunem wpływa na jego zachowania, uczucia i myśli (więcej o stylach przywiązania przeczytasz np. na blogu natuli).

Bezpieczny styl przywiązania oznacza, że dziecko w relacji z opiekunem czy opiekunką nie odczuwa lęku, ale ukojenie i bezpieczeństwo. Czuje też, że jest dostrzegane w całości jako osobna istota z swoimi potrzebami i życiem wewnętrznym, którego opiekun/opiekunka jest ciekaw/a.

Jak pisze Siegiel w „Burzy w mózgu nastolatka”:

„Badania naukowe pokazały, ze bezpieczny model więzi sprzyja rozwojowi integrującego obszaru przedczołowego, który odpowiada za regulacje ciała, dostrajanie się do innych ludzi, równowagę emocjonalną oraz elastyczność. To właśnie dzięki odpowiednio rozwiniętej korze przedczołowej jesteśmy w stanie ukoić własne leki, dokonywać wglądu w siebie, podchodzić z empatią do innych ludzi, a także brać pod uwagę dobro społeczeństwa. Jeśli zatem w dzieciństwie budujemy bezpieczne relacje z rodzicami, to w dorastanie wkraczamy z bardziej zintegrowanym mózgiem i możemy korzystać z wielu zaawansowanych funkcji przedczołowych.”

Obecność (o której Siegiel pisze dużo więcej książce wspólnie napisanej z Tiną Payne Bryson – „Potęga obecności. Jak obecność rodziców wpływa na to, kim stają się nasze dzieci, i kształtuje rozwój ich mózgów”) sprowadza się więc do obecności fizycznej i psychicznej, czyli dawaniu całej swojej uwagi i świadomości (oczywiście w danym momencie).

Jednak profesor Siegiel uczciwe daje znać, że osoby z innymi niż bezpieczny styl przywiązania nie są skazane na wieczną dezintegrację. Dzięki zmianie postaw, refleksji czy terapii można budować bezpieczną więź, nawet jeśli rodzic sam jej nie doświadczył w dzieciństwie.

Warto też za autorem zaznaczyć, że nawet bezpieczny styl przywiązania nie jest 100-procentową ochroną przed wyzwaniami okresu dojrzewania. W tym wrażliwym dla mózgu momencie mogą ujawnić się różne zaburzenia, które z więzią nie mają nic wspólnego.

Więcej wsparcia i psychowzroczność

W integracji nastoletniego mózgu mają pomagać też narzędzia tzw. psychowzroczności. To ukuty przez profesora Siegiela termin na umiejętność dostrzegania swojego własnego umysłu i umysłów innych ludzi. Stworzył serię ćwiczeń (i całą książkę – „Psychowzroczność”) pomagających pogłębiać swój wgląd, budować empatię i w końcu integrację – nie będziemy ich tutaj przytaczać, bo gorąco polecamy zapoznać się z nimi w kontekście książek, np. „Burzy w mózgu nastolatka” (która też jest stworzona do czytania przez starsze nastolatki) czy właśnie „Psychowzorczności”.

Niektóre z psychowzrocznych wskazówek:

Wspieranie dziecka w czasie przeżywania trudnych emocji – obecność
Zachęcanie do ponownego odkrywania wspomnień i wyszukiwania alternatywnych strategii zachowań
Rozwijanie empatii: dla siebie i innych
Wspieranie introspekcji i refleksji, eksplorowania różnych scenariuszy
Ćwiczenie się w wyobrażaniu sobie, czego i jak mogą doświadczać inni ludzie
Pomoc w identyfikowaniu intensywnych stanów emocjonalnych (Czy to złość? Co mogą ją wywołać?)
Praktykowanie uważności (tutaj może Ci się przydać Twój ciałopozytwny workbook)

Bibliografia:

Daniel J. Siegel: „Burza w mózgu nastolatka. Potencjał okresu dorastania”, wyd. MiND, Podkowa Leśna 2016.

Daniel J. Siegel, Tina Payne Bryson: „Potęga obecności. Jak obecność rodziców wpływa na to, kim stają się nasze dzieci, i kształtuje rozwój ich mózgów”, wyd. mamania, Warszawa 2020.