Zdrowie w c(i)ałości! Porozmawiaj z nastolatkiem o zdrowiu psychicznym

Czy dziecko jest zdrowe? Gdy ktoś zadaje takie pytanie, robimy szybką analizę: kaszle? kicha? gorączkuje? cierpi na przewlekłą chorobę? – myśląc o zdrowiu dziecka, koncentrujemy się na fizycznych symptomach. Tymczasem już od siedemdziesięciu sześciu lat Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) mówi o tym, że „zdrowie jest stanem pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu, a nie tylko brakiem choroby lub niedomagania”.

Trzy dobrostany

Co to właściwie znaczy, że zdrowie oznacza dobrostan? Dobrostan to nie tylko brak chorób, ale również wysoka jakość życia w każdym z wymiarów: fizycznym, psychicznym i społecznym. Zdrowie fizyczne zapewnia podstawę do optymalnego funkcjonowania, zdrowie psychiczne pozwala radzić sobie z emocjami i życiowymi wyzwaniami, a zdrowie społeczne umożliwia nam budowanie relacji i aktywne uczestnictwo w społeczeństwie. Te trzy wymiary są ze sobą powiązane.

Zdrowia, szczęścia, pomyślności

Jeśli się nad tym zastanowić, zawsze mierzyliśmy wyżej niż tylko brak choroby — w tradycyjnych życzeniach, w których, oprócz zdrowia zawsze występuje przecież szczęście i pomyślność. Dziś, dzięki rozwojowi nauki, wiemy, że mamy wpływ na każdy z tych elementów. Możemy zadbać o wysoką jakość życia dzieci, troszcząc się nie tylko o ich zdrowie fizyczne, ale również społeczne i psychiczne.

Nie ma zdrowia bez zdrowia psychicznego

Powoli uczymy się, że np. brak chęci do działania nie musi być kwestią woli i nawoływania do “wzięcia się w garść” czy “postarania się bardziej” nie pomogą. Jeden z młodych mężczyzn, którzy w zeszłym roku wzięli udział w badaniu “Dojrzewanie polskich chłopców” infiture.institute i fundacji moonka, tak relacjonuje swój okres nastoletni:

Zdjęcie do webinaru Jak wspierać nastolatków w budowaniu odporności psychicznej – w domu i w szkole.

„U mnie w rodzinie depresję czy bycie smutnym interpretowano jako lenistwo. Do 17–18 roku życia myślałem, że choroby psychiczne nie istnieją. Dopiero będąc ze swoją partnerką, zrozumiałem, że faktycznie są to problemy, o których trzeba rozmawiać.”
— Fragment raportu z badania „Dojrzewanie polskich chłopców”

Złe samopoczucie może wynikać z problemów psychicznych, których na pierwszy rzut oka nie widać. Widoczne mogą być niestety dopiero jego skutki. Stres, zaburzenia lękowe, depresja powodują cierpienie fizyczne, utrudniają naukę i codzienne funkcjonowanie, mogą prowadzić do autodestrukcyjnych zachowań (zaburzenia odżywiania, nadużywanie substancji psychoaktywnych, samookaleczenia), a nawet być zagrożeniem dla życia. Szczególnie podatne na problemy i zaburzenia psychiczne są dzieci w okresie dojrzewania.

Co z tymi nastolatkami?

Dojrzewanie jest czasem burzliwych zmian i wielkich wyzwań. Mózg nastolatków ulega wtedy całkowitej przebudowie. Zmienia się każdego aspekt nastoletniego życia: budowanie relacji, szukanie tożsamości, uczenie się odpowiedzialności i konsekwencji swoich decyzji.
Na dodatek te zmiany nie przebiegają liniowo. Okres dojrzewania przypomina często plac budowy, na którym katastrofy budowlane zdarzają się nadzwyczaj często, a jeszcze dodatkowo przechodzą nad nimi trąby powietrzne. Bardzo trudno sobie z tym wszystkim poradzić.
W raporcie z badania „Dojrzewanie polskich chłopców” niemal połowa z badanych (47%) wskazała zdrowie psychiczne jako jedno z najważniejszych wyzwań okresu dojrzewania, tuż za życiem uczuciowym (51%) i nauką w szkole (53%) W wywiadach pogłębionych chłopcy mówili o tym, że „brakowało im świadomości tego, że trudne dla nich emocje i zmienne nastroje są naturalne i wiążą się z okresem dojrzewania. Ponadto brakowało im wiedzy, że tłumienie emocji może mieć negatywny wpływ na ich kondycję psychiczną. Taką wiedzę nabyli często dopiero w późniejszych latach”.

Fernando Cferdophotography 6x2ikgi6spu Unsplash

Zdrowie psychiczne w okresie dojrzewania

Okres dojrzewania trwa około piętnastu lat i zaczyna się zwykle między 8 a 10 rokiem życia. Nastolatki potrzebują w tym czasie:

nauczyć się dbania o swoje zdrowie psychiczne, czyli m.in. rozpoznawania i regulowania swoich emocji, a także ciałopozytywności
dorastać w bezpiecznym otoczeniu, czyli mieć obok siebie dorosłego, który potrafi dać bezwarunkowe wsparcie
mieć dostęp do profesjonalnej opieki psychicznej i psychiatrycznej

Od czego zacząć, jeśli chcesz świadomie zadbać o zdrowie psychiczne nastolatka?

Uzupełnij wiedzę

Od czasu, gdy my byliśmy nastolatkami, bardzo zmienił się świat: życie w mediach społecznościowych, pandemia, wojna za granicą, katastrofa klimatyczna — wszystkie te czynniki nie wpływają pozytywnie na zdrowie psychiczne. Na szczęście nauka zrobiła ogromny skok, dzięki któremu możemy dać dzieciom skuteczne wsparcie. Dużo więcej wiemy o tym, co dzieje się w mózgu nastolatka, co służy, a co nie służy zdrowiu psychicznemu. Warto skorzystać z tej wiedzy.

Co może ci pomóc:

książka „Sekretne życie mózgu nastolatka” Blakemore Sarah-Jayne, wydawnictwo Mamania
praktyczny kursy online moonki „Rozwój mózgu nastolatka” z udziałem neuropsycholożki dr hab. Krystyny Rymarczyk
książka „Jak zrozumieć nastolatka” Anety Stępień-Proszewskiej, wydawnictwo Natuli
projekt „Zadbajmy o zdrowie psychiczne warszawskich uczniów” realizowany przez fundację moonka
teksty o dojrzewaniu i ciałopozytywności z moonkowego bloga

Postaw na relacje

Nastolatki nawet wtedy, gdy trzaskają drzwiami i krzyczą, że mają dość tej rodziny, bardzo potrzebują swoich rodziców. W ich świecie pełnym chaosu, niepewności i gwałtownie zmieniających się emocji stabilny dorosły, któremu można zaufać, jest bezcenny, a dom może okazywać się jedynym bezpiecznym miejscem. Dobra relacja to otwarte rozmowy, mówienie o swoich emocjach, możliwość bycia wysłuchanym. To wszystko wzmacnia dobrostan psychiczny.

Kilka pomysłów jak budować relacje:

Uprawiajcie jak najczęściej dowolną aktywność fizyczną: dwadzieścia minut wspólnego spaceru, tańca, siłowania się na dywanie czy rzucania do kosza, które sprawia wam przyjemność. W ten sposób budujecie więź i zaufanie. Dodatkowo aktywność fizyczna wzmacnia odporność psychiczną.
Wybierajcie na zmianę film, który będziecie w dany weekend oglądać, bez oceniania wyboru. Dzięki temu możesz wejść do świata dziecka, zobaczyć co go pasjonuje. Pojawi się dużo tematów do rozmów, które zbliżają.
Grajcie razem w gry, najchętniej te, w które gra nastolatek. Poproś go/ją, żeby Cię nauczyła grać w grę wideo, którą rozgrywa ze znajomymi. To jest ogromnie wzmacniające doświadczenie dla dziecka, które może odczuć, że jest kimś ważnym dla swojego rodzica. A jeśli wolicie gry offline, polecamy naszą rodzinną grę edukacyjną „moonka: Dorastanie”
Skorzystajcie z moonkowego koło dobrostanu, żeby pogadać o różnych aspektach zdrowia i sprawdzić jak się dzisiaj macie.

POBIERZ MOONKOWE KOŁO DOBROSTANU

Zadbaj o siebie

Wspieranie dobrostanu nastolatka jest bardzo trudne, jeśli rodzic sam nie jest w dobrej kondycji psychicznej. Twoje zdrowie psychiczne jest tak samo ważne, jak zdrowie Twojego dziecka!
Otocz się życzliwymi dorosłymi. Dbaj o potrzeby swojego ciała: sen, ruch, świeże powietrze, odpoczynek. Okres dojrzewania może dawać w kość. Zachęcamy Cię do sięgania po wsparcie specjalistów, żeby go ułatwić dziecku i sobie.

Jeśli nie wiesz gdzie znależć bezpłatne wsparcie dla siebie i dziecka sprawdź miejsca pomocy na stronie projektu „Zadbajmy o zdrowie psychiczne warszawskich uczniów”.

Możesz też skorzystać z telefonów zaufania dla osób dorosłych:
📞 116 123 🌐 https://116sos.pl/
📞 800 70 22 22 🌐 https://centrumwsparcia.pl/