„Szkoła jako system nie sprzyja budowaniu dobrych relacji z uczniami i uczennicami, a panujące w niej reguły, natężenie emocji i stresu często potęgują problemy psychiczne lub dają im początek.”
To jeden z wniosków raportu „Rozmawiaj z klasą. Zdrowie psychiczne uczniów i uczennic oczami nauczycieli i nauczycielek” opublikowanego w styczniu 2021.
Brzmi dość upiornie. Wysyłamy dzieci do instytucji, która sama w sobie jest źródłem stresu zarówno dla nich, jak i dla nauczycieli, w której nie ma przestrzeni na rozmowę o emocjach, ani na budowanie wspólnoty. Nie wspominając już o wspieraniu dzieci w okresie dojrzewania, kiedy tak wiele zmian zachodzi w ich ciałach i psychice. Wszyscy, łącznie z rodzicami, zostajemy zaprzęgnięci do realizacji podstawy programowej, odhaczania zadań, przygotowań do testów, które z kolei mają przygotowywać do egzaminów. Na życie, tu i teraz, nie zostaje czasu.
Niskie poczucie wartości i jego skutki
Badani nauczyciele i nauczycielki wskazywali, że najczęstszą przyczyną problemów uczniów i uczennic jest niskie poczucie własnej wartości oraz brak zainteresowania rodziców i opiekunów. Wyłania się z tego dramatyczny obraz dzieci, które w osamotnieniu mierzą się ze swoimi problemami, nie mogąc liczyć ani na wsparcie realizującej program szkoły, ani na nieobecnych fizycznie bądź emocjonalnie rodziców.
Statystyki Narodowego Funduszu Zdrowia opublikowane w czerwcu 2022 r. wskazują 100% wzrost liczby pacjentów poniżej 18 r.ż, którym udzielono świadczeń z rozpoznaniem depresji w latach 2017-2021.* Komenda Główna Policji informuje, że w samym 2021 r. odnotowano wzrost o 77% zachowań samobójczych oraz o 19% śmierci samobójczych w stosunku do poprzedniego roku.
Ministerialne zapisy
Informacje o problemach ze zdrowiem psychicznym polskich uczniów dotarły również do Ministerstwa Edukacji i Nauki. “Ochrona i wzmacnianie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży.” jest jednym z podstawowych kierunków realizacji oświatowej państwa na rok szkolny 2022/23. W maju tego roku weszła w życie ustawa*, która przewiduje m.in. zwiększenie liczby zatrudnionych nauczycieli specjalistów. Mieliby oni stanowić wsparcie dla nauczycieli, a także realizować specjalistyczne zajęcia bezpośrednio z uczniami oraz udzielać porad i konsultacji rodzicom. Do sierpnia nie został jednak podany szczegółowy plan wdrożenia ustawy w życie.
Szkolna rzeczywistość
Wygląda na to, że kolejny raz, problem zostaje przerzucony na dyrektorki i dyrektorów szkół oraz kadrą nauczycielską. Według Fundacji Szkoła z Klasą 65% nauczycieli i nauczycielek deklaruje potrzebę wsparcia w udzielaniu pomocy swoim uczniom i uczennicom. Mimo przepracowania i nawału obowiązków nauczyciele pogłębiają swoją wiedzę, szukają pomocy i nowych narzędzi. Dowodem tego jest spektakularna frekwencja podczas webinaru “Ciałopozytywne dojrzewanie w szkole”, który moonka organizowała w marcu bieżącego roku przy współpracy z Regionalnym Ośrodkiem Edukacyjno-Metodycznym METIS w Katowicach i Fundacją Ja Nauczyciel’ka.
Małe oddolne kroki w oczekiwaniu na sensowne rozwiązania systemowe
Jako mała, oddolna inicjatywa nie mamy dużego wpływu na rozwiązania systemowe. Zmiany potrzebują wspólnoty nauczycielek i nauczycieli, rodziców i inicjatyw pozarządowych. Tylko działając wspólnie możemy pomóc dzieciom, aby czuły się pewniej, rozumiały co się z nimi dzieje, potrafiły o tym mówić i miały wsparcie wśród rówieśników. Dlatego, tym razem, przygotowałyśmy ciałopozytywne scenariusze zajęć licząc na to, że będą stanowiły realną pomoc dla nauczycieli_ek zaangażowanych w dbanie o dobrostan psychiczny dzieci.
Ciałopozytywne scenariusze wzmacniające odporność psychiczną
Ciałopozytywne scenariusze są łatwe w użyciu. Pozwalają dzieciom skoncentrować się na sobie – na tym, co jest teraz czują i na tym, co teraz dzieje się wokół nich, a na dodatek pomagają w budowaniu empatii i zaufania w grupie rówieśniczej. Przygotowałyśmy trzy scenariusze zajęć, które sprawdzą się w klasach III-VIII. Są do pobrania bezpłatnie. Każdy scenariusz przygotowany jest na 45 minut zajęć:
- “Widzę, czuję i doceniam” – te zajęcia pomagają wzmacniać poczucie własnej wartości i pewność siebie w relacjach interpersonalnych, uczą doceniania swojego ciała i rozwijają samoświadomość
- “Ciało i moje emocje – co je łączy”– te zajęcia pozwalają doświadczyć połączenia emocji z ciałem, ćwiczyć nazywanie emocji i budować samoświadomość, wzmacniać więzi rówieśnicze i tworzyć bezpieczną przestrzeń do wyrażania uczuć
- “Kim jestem i co mogę” – te zajęcia pomagają kształtować świadomość ciała i uważności na nie, doceniać siebie i innych, doświadczyć połączenia emocji z ciałem, a także zacieśniać więzi między rówieśnikami i budować pozytywną atmosferę w klasie
Autorką scenariuszy jest Paulina Dąbrowska: pedagożka, psychoterapeutka, socjoterapeutka, która od kilku lat wspiera dzieci, korzystające z Telefonu Zaufania 116 111 Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
Scenariusze powstały na bazie moonkowych ciałopozytywnych przewodników po dojrzewaniu, których wydanie zostało sfinansowane m.in. ze środków ze zbiórki społecznej.
* źródła:
- Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży – Raport za lata 2012-2021
- Informacje o depresji u dzieci – zestawienie dotyczące świadczeń udzielonych z rozpoznaniem depresji oraz realizacji recept na refundowane leki przeciwdepresyjne
- Ustawa z 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r., poz. 1116)
